رویکردی سیستمی و میان رشته ای به مفهوم قدرت و جایگاه آن در نظامهای اجتماعی

از دیدگاه سیستمی قدرت، متغیری مرکزی است که رفتار نظامهای اجتماعی را تعیین می کند. اگر متغیر مرکزی در سطح زیست شناختی (در لایه ی بدنها) را تلاش برای بقا ، و در سطح روانی (در لایه ی نظامهای شخصیتی) را لذت بدانیم، در سطح اجتماعی و نهادهای برآمده در این لایه، قدرت است که پویایی سیستم ها و اندرکنش آنها را تعیین می کند. نگارنده در این پایان نامه مدلی نظری برساخته و با تکیه بر نظریه ی سیستم های پیچیده، مفهوم قدرت در پیوند با متغیرهای کلیدیِ همتای خود تحلیل کرده است. بر اساس این مدل، انسانِ اجتماعی شده در چهار سطحِ زیستی، روانی، اجتماعی و فرهنگی نمود می یابد و در هر سطح از این سلسله مراتب پیچیدگی، یک سیستم بنیادین را پدید می آورد که به ترتیب عبارتند از بدن، نظام شخصیتی، نهاد اجتماعی و منش فرهنگی. متغیر مرکزی تعیین کننده ی پویایی هریک از این سیستمها به ترتیب عبارت است از بقا، لذت، قدرت و معنا. رساله ی یاد شده مدلی میان رشته ای از مفهوم قدرت را در سطح اجتماعی به دست می دهد، و چگونگی چفت و بست شدنِ آن با سه عامل مرکزی دیگر را نیز مورد پژوهش قرار می دهد. چگونگی اتحاد عاملیت (نظام شخصیتی در سطح روانی) و ساختار (نهاد در سطح اجتماعی) مورد وارسی قرار گرفته و برخی از پرسشهای نظریِ بنیادین که موضوع کشمکش تئوریک میان اندیشمندانی مانند لومان و هابرماس بوده اند، با روشی نو (با رویکرد سیستمی، اما بدون حذفِ سوژه ی خودبنیاد) پاسخی در خور یافته اند. ارتباط میان قدرت با گفتمان، و راهبردهای زایش و جریان یافتنِ قدرت در نظامهای شخصیتی و فرهنگی نیز بررسی شده اند. کاربست های مدل نظری یاد شده، به تحلیل های قدرت-معناشناسانه در قلمرو تاریخ، فرهنگ و اساطیر می انجامد. نگارنده چگونگی پیاده سازی مدل سیستمی مورد نظر در این حوزه های عینی را در مقاله هایی مستقل نشان داده است. در این مقاله ها پویایی قدرت در سپهر معنا و الگوهای عمومیِ اندرکنش نهاد-منش به صورت مطالعاتی موردی وارسی شده اند و کاربردی و عملیاتی بودنِ تعریف یاد شده از قدرت، در زمینه ی مفاهیم تمدنی، عناصر اسطوره شناختی، و واحدهای معناییِ خاص و مشخصی پژوهیده شده اند. به عنوان مثال، چگونگی گذار یک مفهومِ اسطوره شناختی (مانند نریوسنگ/ نرسه) از تمدن ایرانی به تمدنهای همسایه و الگوهای بازسازی معنای آن در فرهنگهای میزبان، بر شالوده ای از پیکربندی قدرت در این جوامع تکیه کرده است، که تنها با وارسی و تحلیل آن، فهم پذیر می گردد.